Turkish-Cypriot Literature
North Cyprus  
 


Çağdaş Kıbrıs Türk Edebiyatı

  Harid Fedai, Düğu Akdeniz Üniversitesi 
   
  ÇAĞDAŞ EDEBİYATIN OLUŞUM VE GELİŞİMİ
  5. 1990'LI YILLAR
   
  - Nevzat Yalçın'ın ikinci anı kitabı Daha Yeni Daha Yakın 1991 'de yayımlanır. Onu, denemelerinden oluşturduğu Üçgen (1997) izleyecektir.

- Kâmil Özay'ın şiir kitabı Yaralı Bahar 1990'da yayımlanır.

- Bener Hakkı Hakeri, 1974 Barış Harekâtı sonrasında oluşan ortamda güneyden kuzeye geçişinin öyküsünü anlatır: Kurtuluşa Kaçış (1997).

- Sevilay Sadıkoğlu (1946) şiirlerini ekim 1993'ten bu yana Kıbrıs gazetesinin 'Aralık Kapı' sütununda düzenli olarak yayımlamaya başlamıştır. Şiirleri henüz bir kitapta toplanmış değildir.

- Neşe Yaşın'ın üçüncü şiir kitabı 'Kapılar'ın yayın tarihi 1992'dir.

- Orbay Deliceırmak şiir kitapçığı Leyla ile Köroğlu'yu yayımlar (1994).

- Çeyrek yüzyılı aşkın bir süreden bu yana Kıbrıs'ta yaşayan Ayşe Tural (1949), Orhan Veli'nin izinde esprili, nükteli dizeler, kısacık şiirler yazar. Bu on yılda arka arkaya iki şiir kitabı yayımladığı görülür: Farklısınız (1997); Sevgileri Yarına Bırakma (1998). Yaşam sevinci ile dolu dizelerindeki içeriği bu kez kısacık düzyazılara aktararak onları da bir kitapta toplar: Biraz Mutluluk Alır mısınız? (1999) Kendisi bu yazıları 'anı-deneme' diye adlandırır.

- Grafiker/Ressam olarak adını Kıbrıs ve Türkiye'de duyuran Nilgün Güney (Kozal), tanınmış ressam İsmet Vehit Güney'in kızıdır. Nilgün Güney, hikâyeciliğe de ilgi göstermiş bir ressam duyarlılığı ile bu dalda da özgün örnekler vermiştir. Bazı hikâyelerini bir kitapta toplamış bulunuyor: Başka Bir Yerden (1992).

- Zeki Ali'nin bu on yıldaki şiir kitaplarının sayısı dörttür: Rüzgâr Kasideleri (1994), Tenden Daha Derinde (1994), Sonsuz Bir Efsane (1996) ve Sürüden Ayrılan Şaman (1999).

- Halkbilimi araştırmacısı Mahmut İslamoğlu'nun araştırma -inceleme yazıları- bildirilerini bir araya toplayan Kıbrıs Türk Kültür ve Sanatı (1994) yayımlanır.

- İlkay Adalı beşinci şiir kitabını bu on yılda yayımlar: Kıyıdaki Ağaç (l993).

- 1940'lı yıllarda hikâye, çeviri ve şiirleriyle tanınan Semih S. Umar yıllar sonra kendisi ve babası Sait Efendi Hoca'nın hayat hikâyeleri ile çağdaş sanat üzerine bir denemesini, bir deste şiiri ile üç eski hikâyesini bir kitapçıkta toplamıştır: Diriliş (1996).

- Selma (Yusuf) Saygın, resimleriyle şiirlerini bir kitapta toplar: Re-simler-Şiirler(1995).

- İnşaat Mühendisi olan Ayşen Dağlı (1962) şiir sevgisini günümüze dek sürdürmüştür. Ayrıca çok duyarlık gösterdiği çocuklar için de masallar, şiirler yazdığı görülür. Bu on yıl içinde 7 kitapçık yayımlamıştır: Toprak ve Ben (1993-şür); Ve Bonsai (1994-şiir); Sihirli Kara Mantarlar ve Işık (1994-masal); Herşey Olacağa Varır Ülkesi (1995-masal); Vitamin İhtiyacı ve Sevgi (1995-çocuk şiirleri); Mantık'ın Gülleri ve Karıncalar (1996-masal); O Desem (1999-şür).

- İngiliz ve Türk edebiyatlarını iyi bilen Meral Kâşif (1938), Mağusa Namık Kemal Lisesi günlerinden İbrahim Zeki Burdurlu'nun öğrencilerindendi. Uzun yıllar doğduğu topraklardan uzak yaşamasına karşın Kıbrıs'tan hiç kopmadı, hatta her geçen yıl sevgi çoğalmasının tutkuya vardığını fark etti.

- Rauf R. Denktaş'ın fotoğraflarıyla süslü ilk şiir kitabı Bir Deste Şiirde Yaşam'ı (1994), Şiirde Özlem, Sevi ve Umut (1996) ile Hasret Köprüleri (1999) izledi.

- Lise yıllarından bu yana oyun-öykü-roman üçlüsüyle ilgili çalışmalarını sürdüren Bekir Kara (1945), türlü tarihlerde bu dallarla ilgili yarışmalarda ödüller almıştır. Toplu Oyunlar-1'i (Tiyatro) 1994; Sırlar Ölüşüz -dür'ü (Öyküler) 1995; Bellekteki İzler-1'i (Roman) 1996; ve Çalkantı'yı (Öyküler) 1999 yılında yayımlar.

- Cambridge ve Londra Üniversitesi Ekonomi bölümünde okuyan Raşit Pertev (1958), bu ülkede iken tiyatro ile de ilgilenerek oyunlar yazıp sahneledi. Halen Paris'te IFAP diye bilinen Dünya Çiftçiler Birliği Örgü-tü'nün Genel Sekreter Yardımcısı ve kalkınmakta olan ülkeler sorumlusudur.

Şiirlerinin yanı sıra basım aşamasına getirilmiş oyun, öykü ve romanları da vardır. İlk şiir kitapçığı Gür Yapraklar Işıklar İçinde'yi 1995 yılında yayımladı. Raşit Pertev'in doğduğu yer Larnaka'yı savaş içinde (1964-74) ve de Kıbrıs ağzıyla anlatan manzum halde eski fotoğraflarla süslü, bir eseri daha vardır: Kâni-Veran, İstanbul 1999.

- Moskova'da gazetecilik bölümünü bitiren Şener Levent (1948) şiirle uğraşırsa da daha çok gazeteci kimliğiyle bilinmektedir. Türlü gazetelerdeki köşe yazılarından bazılarını bir kitapta toplamıştır: Mersin 10-Turkey, 1995.

- Mehmet Yaşın bu on yılda daha önceki iki şiir kitabına şunları ekler: Pathos (1990); Sözverici Koltuğu (1993); Soydaşınız Balık Burcu (1994, 1998), Kıbrıslı Türk Şiiri Antolojisi (1994), Poeturka (1995-Şiir Üstüne Denemeler); Hayal Tamiri (1998); Eski Kıbrıs Şiiri Antolojisi (1999).

- Ankara'da İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdikten sonra İngiltere'de yüksek lisans yapan Özben Aksoy (1946), Kıbrıs gazetesinde yayımladığı öykülerinin bir bölümünü ilkin Gadaklizmo Cehennemi (1996) adlı kitapta topladı. Onu Yangı Yangı Limnidi (1997), Cisusa Kaplanı (1998) ve Simbadi Bucağına Gömül (1999) izledi. Baf köylerinden yerli konular, yerel konuşmalar ve iç-uyaklı kısacık cümleler öykülerinin en belirgin özellikleridir.

- Şiire lise yıllarından başlayan Tayfun Yücer (1963), ilk şiirlerinde özgürlük uğraşımızdan, toplum sorunlarından, çevre tutkusundan geçerek şimdilerde Haikular biçimindeki minyatür boyutlu şiirlere özenir. 1997'den bu yana mısralık dergisini ve iki arkadaşıyla birlikte Di-ze-lik dergisini yayımlamaktadır. İlk kitabı Yaşayan Şi-irler'i (1996) bir yıl ara ile Yaşayan Şiirler-II (1997) izledi.

- İstanbul Üniversitesi'nin İngiliz Dili ve Edebiyat Bölümü'nü bitiren Faize Özdemirciler (1964), şiirin çok ciddi bir uğraş olduğunun bilinciyle, yerleşmiş bulunduğu İstanbul'dan yurt özlemi, nostalji yüklü dizeler oluşturur. İlk şiir kitabı Yitik Manzaralar'm (1994) ardından 1998'de Hüzzam, Bozuldu'yu, 1999'da ise Deli Temmuz'u yayımladı. 'Akdeniz Kimliği'ne özen gösterenlerden sayılır.

- Yurt dışında yaşayan Taner Baybars, elli yıl boyunca yazdığı şiirlerden yapılmış bir seçkiyi Türkçe ve ingilizce olarak yayımlar: 'Seçme Şiirler/Selected Poems' (1997). Bunun hemen sonrasında çocukluk anılarını anlatan kitabı çıkar: Uzak Ülke (1997).

- Mustafa Gökçeoğlu'nun çalışmaları bu on yılda ivme kazanır. Şöyle ki: Tezler ve Sözler-H (1991); Tezler ve Sözler-III (1992); Tezler ve Sözler-I'in (1989) 2. baskısı (1993); Aynalı'n Okuduğu Şiirler (Kıbrıs Destanları) (1993); Kıbrıs Halk Fıkraları (1994 ve 1996); Şu Adamız/Dediğimiz (1995-Şürler); Cihan Şah (1997-Masal); Bir Varmış/İki Yokmuş (1997-Masallar); Bilmecelerimiz (1999); Hikâyelerimiz Tekerlemelerimiz (1999) hep bu on yılın ürünleridir.

- İbrahim Çangar da yayınlarını sürdürenlerdendir: Dublinli Şiirler ('Sabahı Göreceğim' ile bir arada-1993); Yüzüm, Yüreğim, Kafamın İçi (1993); Zamanın Solgun Kırlangıç Göğü ('Kuzey-Güney Ekspresi', 'Karıncalar Sevişir', 'İlk Ölü', 'Kırlangıçtı Börtü Böcek' ve 'Caz' ile bir arada-1993); Afrika'nın Yüreği (1994); Hindistan Cevizi (1995-Öy-küler).

- Ümit İnatçı'nın çalışmaları da bu on yılda yoğunluk kazanır: Tel Sarar Da Tel Sarar (l 991-Deneme); Sepet İçinde Deniz (3 kitap bir arada: O Sinirin Düğümü-2. baskı; Çığlık Vücutları, Sepet İçinde Deniz) 1991-Şür-ler; Uç Gövdeni Kon Düşüme (1994-Şıir); Tahta Tabanca (1996-Öykü); Kübik Konuşmalar (1996-Şiir); An-sızlığımdan Notlar (1998-Şiir).

- Mehmet Levent de okuyucuyu şu kitaplarla selamlar: Lefkoşa Beni Duyuyor musun? (1995-Şiir); Bu Vatan Bizim (1997, 2 kez, Şiir); Aşkın Seyir Defteri (1988-Şiir); Beni Gökkuşağının Altında Bekle (l999-Aşk Şarkıları).

- Filiz Naldöven'in Magma Mavera'sı (1994-Şiirler) 4 kitaptan oluşmakta: Başlayarak Mermerin Yarasından (1969-1975); Sevgiden Doğma, 2. baskı (1982-1987); Kon...Gü... (1988-1993); Öl Beni (1987-1994). Kitabın sonuna da Çeviri Şiirleri eklenmiş ve de Filiz Naldöven 1995-98 arası yazdığı şiirlerden oluşmuş Aşk Ben'i Yıka (1999) kitabıyla bu on yılı kapatır.

- Orkun Bozkurt (1972), Mustafa Çelik gibi, tekerlekli sandalyeye bağımlı bir sanatçı. Gazete yazılarını, İnsan mı Maymun mu? (1996) adlı bir kitapçıkta topladı. İstanbul'da Cem Yayınevi'nin yayımladığı ikinci kitabı Balo Bitti (1999) ise ilkinin devamı sayılır. Yaşamın çatışan yanlarını, içine gülmece öğeleri karıştırarak yerli ağızla anlatan kısacık, yalın öykülerdir bunlar.

- Mustafa Çelik, Sevgi Şiirleri Çağrı'yı yayımlar (1994).

- Feriha Altıok, bir önceki on yıldaki iki kitabına şunları ekler: Şiirle Söyleşiler (1991), Adı Aşka Çağrılı (1993), Gözleri Sen Kuş (1994-Düzyazı) ve Ruhumsan Korkarım (l999).

- Tamer Öncül'ün bu on yıl içinde yayımlanmış 4 şiir kitabını daha görürüz: Şiirdir Dünya (1992); İ. Hora-Şeher (1996); Yitik Aşklar Sokağı (1996); Gündüz Düşleri (1998).

- Özden Selenge geçen on yıldaki tek öykü kitabına iki öykü kitabı, yanı sıra iki de roman ekler: Geceye Açar Gecetütenler (1993); Fincandaki Kraliçe (1993); Sana Sevdam Sarı (1998-Roman); Lâle Yüreğin Beyaz (1999-Roman).

- Bu on yılda İsmail Bozkurt'un iki romanı yayımlanır: Yusufçuklar Oldu mu? Ü99D; Mangal (1995).

- Oktay Öksüzoğlu'nun kitabı, ünlü bir gazetecimiz hakkında: Kıbrıs Türk Basınından Portreler: l- Mehmet Remzi Okan (1990).

- Şiir-hikâye-müzik-resim dörtlüsü içinde etkinliklerini günümüze değin sürdüren Mustafa Güvenir, 1960'lardan sonraki şiirleriyle, hikâyelerini henüz bir kitapta toplamış değildir.

- KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınlan serisinden Osman Türkay'ın 4 kitabı yayımlanır: Seçme Şiirler (1990); Edebiyat, Eleştiri ve Dil Üstüne Düşünceler (1993); Piramit Üçlüsü (1999-Oyun); Ölümsüzlük Acısı (1999-Oyun). Bir yayın da Hindistan'da var: Po-etry Turkay and Epitaphs for a Dying World, A Special issue of the Magazine International Poets, Madres, India, 1995. Amerika Birleşik Devletleri'nde yayımlanmış iki kitabı da şunlardır: Roaming about Universe-A collection of poems by Osman Turkay, Pent-land Press, USA, 1998 ve Cosmorama, Pentland Press, USA, 1999.

- Uzun suskunluk yıllarından sonra Mehmet Kansu, ancak 1995'ten itibaren bıraktığı yerden edebiyat çalışmalarını sürdürecek ve şiir, öykü, deneme-yaşantı dallarında, 2000'in sonuna değin on kitaba imzasını atacaktı. Şiir kitapçıkları şunlardır: Marazlıyım Size ve Zamana (1995); Alacakaranlık (1996); Şaşırtıcı bir Rüzgârdır Değişim (1997); Toprağım Şimdi Yorgun (1998); Kendin Kadar Sev Onu (1998); ve Ansızın Güneş (Haiku-1998).

Öykülerini de iki kitapta toplar: Bir Elin Sıcaklığını Çaldım (1996) ve Bir Solucanın İntihar Girişimi (1998).

Deneme kitapları ise Bir Çığlık Kaç Renge Parçalanır (1995) ve Kim Söyleyecek Ölü Olmadığımı (1999) dır. Kansu'nun İngilizce'den oldukça kabarık sayıda şiir çevirileri de vardır.

- Fikret Demirağ, Seçme Şiirlerin (1994) yanı sıra; 'Acılı Bir Yurt İçin' genel başlığı altında biçem ve içerik bakımından öncekilerden farklı, dört kitaptan oluşmuş bir seri yayımlar. Birinci kitap Limnicli Ateşinden Bugü-ne'de (1992,1995) Kıbrıs'ın 'sekiz bin yıllık tarihini' hikâye eder, bu acılı tarihi sorgulayarak bazı sonuçlara varmak ister. İkinci kitap Hüzün Ana (1992), son otuz yılın trajedisini gündeme getirir. Üçüncü kitap Sırı Dökülmüş Kökayna ile dördüncü kitap Yalnızlık, Gece Müziği tek ciltte toplanır (1994). Üçüncü kitapta Demirağ, ilk gençlik günlerini ve doğduğu yeri nostaljik bir yaklaşımla anlatır. Dördüncü kitapta ise çağımızın kirlettiği insanı konu edinir.

1996 yılında yayımlanan Şiirin Vaktine Mezmur, bir bakıma, Demirağ'ın kendi kendisiyle hesaplaşması-dır. Eros'un Oku (1997) kitabı, adından anlaşılacağı gibi, aşk ve erotizm şiirlerinin toplamı ise de, kendi deyişiyle, aynı zamanda, "... bir hüzünler kitabı ve aşksız ve sevgisiz yaşanan bir hayata ağıttır..."

Son kitabı Alfa ve Omega'yı (1999) ise arka kapağındaki şu birkaç satır anlatmaya yeterdir: "Haa, tabii aşk da bitti. Aşkı düşünen kim; belki, türü tükenmekte olan birkaç 'tuhaf şair ve ne işe yaradığı bilinmez üç-beş romantik! Bütün ayıpları 'örten', sızıları 'dindiren' Para artık tek 'Tanrı'! Artık tek 'Tanrı'! Çok yaşasın tek 'Tanrı' Para!" Kitapta Kıbrıs ağzındaki kelimelerin ele dipnot olarak açıklamaları var.

- Özker Yaşın, Kıbrıs davamızın Türkiye ve dünyaya tanıtılmasında büyük ölçüde payı olan Nevzat Karagil (1920-1999) ile kendi yaşam öyküsünü bu on yılda yazmaya başladı: Nevzat ve Ben-I. Cilt (1997). Son şiirlerini toplamaya başladığı kitapçıkların ilkini de yine bu on yılda yayımladı: Yüreğimin Yarısı Sende (1998).

- Geçen on yılda yayımlanmış romanına Sabahattin İsmail üç kitap daha ekler: Yıldızlı Bir Ağustos Gecesinde (1996-cleneme), Yengeçlerin Dansı (1998-deneme) ve Bir Savaşın Tasviri (1998-öyküler).

- Çocukları konu edinen bir başka yazarımız da Emine Selçuk'tur (1995). Çocukların yaşamsal ortamını konu edinen Işıklı Çocuk kitabını 1997'de yayımlar.

- Harid Fedai Kıbrıslı Âşık Kenzi Divanının II. Ve III. Ciltleri (1993) ile Kaytaz-zâde Nâzım Efendi'nin (ortak çalışma) Rûh-i Mecruh (1993) adı altında bir kısım şiirlerini yayımlar.

Ayrıca, TC. Kültür Bakanlığı'nın Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi dizgesinin Kıbrıs Türk Edebiyatı No. 9 ile Hikmet Afif Mapolar'ın Kıbrıs Efsa-neleri'ni yayıma hazırlamıştır (1997)

1940'lı yılların sonlarından itibaren şiirle uğraştığı halde onları kitaplaştırmamış, ancak son şiirlerinden bir bölümünü Koza (1997) adlı kitapta toplamıştır. Toplumsal eleştiri/taşlama nitelikli şiirleri ise henüz kitap-laşmış değildir.

- Kutlu Adalı'ya ait Dağarcık'ın I. cildi ile Çirkin Politikacı Pofun 2. baskıları yapıldı (1997). Yanı sıra, Kutlu Aclalı'nın üç yeni kitabını daha görürüz: Kağnı Yolu (1999-gezi yazıları), Nasredclin Hoca'dan Öyküler (1999-manzum) ve Can ile Gül (1999-çocuk masalları).

- Şiirlerinde toplumcu öğelere, erotik temalara yer veren Gürgenç Korkmazgil (1969), 'Ye' adlı ilk kitabını yayımlar (l994).

- Mehmet S. Emircan, 1963 Kanlı Noel'le başlayan toplumca direniş kavgamızı iki kitaplık dizelere dökmüştür: Ulusal Varoluş Mücadelemiz l ve 2 (1997).

- Genç yaşında yaşamını yitirmiş Kaya Çanca'ya ait şiir kitabı Y. Sokağı'nın Pygmalion tarafından ikinci basımı yapılır (1996).

- Ejdan Sadrazam (1969) tizilikle ördüğü dizelerinden ilk şiir kitabını oluşturmuştur: Ülkesiz Birkaç Dilge (1998).

- Kısacık önsözünde, 'Dünyamızın sevgi, dostluk, kardeşlik, hoşgörü, vatan sevgisi, çevre ve barış gibi güzel duygulara en çok gereksinimi olduğu bu dönemde, ben de, bu kitapta topladığım şiirlerimle katkıda bulunmaya çalıştım" diyen Altay Burağan (1951), ilk şiir kitabına içeriğine uygun olan şu adı vermiştir: Uçun Kuşlar Uçun Barışa Doğru (1997).

- Yazılmasın Ayrılık (1997), Havva Tekin'in (1963) ilk şiir kitabıdır. Eserini şu sözlerle takdim eder: "...

Ve ben onu evrendeki en doğurgan, en sıcak, en güzel duyguya 'sevgi'ye adıyorum."

- Havva Tekin'in roman çalışmaları da var. Yeşilada-nın Çocukları (1998) adlı eseri, TC. Kültür Bakanlığı'nın Eser Yazma Yarışması Çocuk Romanı Büyük Ödülü'ne layık görülmüştür.

- Bu on yılda genç kuşaktan bir de öykü kitabı var: Gülsade Soykök'e ait çarpık Evin Esintisi (1994) adlı kitapçıkta kısa oylumlu 8 öykü sıralanır.

- Kıbrıs'ta gölge oyunu Karagöz'le ilgili ilk kitabı bu sanatın bizdeki tek temsilcisi Mehmet Ertuğ yayımlar: Geleneksel Kıbrıs Türk Tiyatrosu (1993).

- Geçen on yıldaki iki kitabına Şirin Zaferyıldızı bir üçüncüsünü ekler: Duvardaki Resim (1997).

- Cumhur Deliceırmak'ın şiir denizinde "acemi bir kürek mahkûmu" diye nitelendirdiği Yusut Gönenoğlu, 'sıradan' olmayan dizelerle oluşturmaya özendiği ilk kitabı Ağaç Kovuğu'nu 1997 yılında yayımlar.

- Bazı kişiler vardır, ilk gençlik yıllarında tutkunu oldukları şiiri, yaşamlarını ne denli mimarlık/mühendislik gibi çok ayrı alanlarda sürdürseler dahi, hep yüreklerinde taşımışlar, fırsat buldukça da onlardan bir bölümünü basın/yayın organlarında yayımlamışlardır. İşte Raşit Muammer Bilginerde (1930) onlardan biridir. Uzun yıllar boyunca seçtiği bir demet şiiri Dört Mevsim (1997) adlı kitapta toplamış bulunuyor.

- Resmi, fotoğrafçılığı, karikatürü, şiir ve müziği bir arada yürüten çok yönlü sanatçı Dr.

Arif Ali Albayrak 'İkili Yalnızlıklar' adlı ilk şiir kasetini bu on yılda çıkarır.

- Emine Hür'ün Kıbrıs ağzıyla anı-fıkraları 1998'de yayımlanır.

 

   
 

 

Giriş
 
Çağdaş Kıbrıs Türk Edebiyatı'nın Oluşum ve Gelişimi
 
Son Söz
 
   
   
   
 

Arts & Culture