| |
1940'lı yıllardan
beri şiirin içinde olan Nevzat Yalçın ilk şiir kitabını bu on
yılda yayımlar: 'A Sokağı (1969). Mapolar'ın ise Beyaz Gül (1962)
adlı romanını görürüz. Hüseyin Murat'ın Kıbrıs'tan Nükteler (Teksir
halinde, 1961) ve Kıbrıs'tan Şaka-Fıkra-Nükteler (1962)
derlemeleri artarda okuyucuya sunulur. Numan Ali Levent'in (Ferid
Gören) ikinci öykü kitabı 'Bir Gelin Aranıyor' 1960'da yayımlanır.
Artık, Kanlı Noel sonrasının ortamı gelip çatmıştır. Sanatçımızın
iki perdelik Hücredekiler (1965) oyununda direniş konu edinilir;
ardından direniş öykülerinden oluşturulmuş Kanlı Noel (1965)
yayımlanır.
Bu on yılın
başlarında Aşkların Aşkı (1962), Aşkolsun Aşka (1962), İp
(1962,1963) gibi sevda kitapçıkları çıkaran
Bener Hakkı Hakeri;
içine düştüğü ortamda, Üç Kere Limasol, Limasol Türk Savunması
(1964), Limasol'da İkinci Plevne Savunması (1965) gibi eserleriyle
direniş şiirleri/destanları yayımlayacaktı.
Kanlı Noel'in
hemen ardından, tıpkı 1. Dünya Savaş'ında (1914-18) Çanakkale'ye
koşan yükseköğrenim gençliği gibi Kıbrıslı üniversite öğrencileri
de yurdun en duyarlı bir bölgesini savunmak üzere Dillirga'ya (Erenköy)
çıkarlar ve arkada şehitler bırakarak iki yıl sonra bir vapur
gönderilip Türkiye'ye geri alınırlar. (Mart 1964-Şubat 1966)
Bunlar arasında; şiir yeteneğini sezip özel ilgi göstererek bu
gencecik çocuğun şiir ufkunu açan, ona sağlam dize yapısı
kazanmanın gizlerini öğreten Arif
Nihat Asya'nın lisedeki öğrencilerinden
Süleyman Uluçamgil de vardı. Ama o ise, yüreğinde Anadolu sevgisi
ve o toprakların çocuğu 'İzmirli Kızın' sevdasını; gözlerinde
Kıbrıs özlemini taşıyarak şehitler arasına karışanlardan olacaktı.
(21.7.1964) Şehit düştüğü mevzide, bir mukavvaya yazılı halde şu
dizeleri bulunmuştu: İstanbul'da izbe bir evin/Tavan arasında/Yarım
kalmış şiirlerim/Bir soğuk heyecan içinde/Beni bekler...
Arkada; bir deste
mektup ve yarıda kalmış bir roman (Dillerin Ucundan), yarım kalmış
bir oyun (Saray Gibi), Yakılmış Yurt Türküleri (1961-64) Türk
Ordusunun izmir'e Girişi, Sevda Ezgileri (1961-63), Gurbet, Doğa
ve Çağ Ezgileri (1961-63), Bir Şehitten Seslenişler (ortak
çalışma-1964), Dillirga Akşamları (1965) ve Âsi (Ortak
çalışma-1966) gibi eserler bırakarak göçtü bu dünyadan. Hocası ve
üstadı Arif Nihat Asya'nın onu konu edinen
bir ele rubaisi vardır. (Bkz. Kıbrıs Rubaileri, 2. baskı, Defne
Yayınları, 95.s). Süleyman, 27-28 Ocak 1958'de sömürgecilere karşı
duran insanlarımızın arasına katıldığında henüz 14 yaşında bir
çocuktu.
Şiire ilkin kısa
kısa dizelere sözcük oyunları, espri, ironi, uçarılık, çapkınlık,
pervasızlık karıştırarak başlayan Orbay (Mehmet) Deliceırmak'ın
giderek direniş şiirlerine de yer verdiği gözlemlenir. Edebiyata
bir romanla (El kapılarında-1960) ayak atan,
Süleyman Uluçamgil'in can arkadaşı
Orbay, birbirlerini kısa aralıklarla izleyen Peykin Telsizi'nden
(1961) ve Bursa Gözlüm'den (1962) sonra Sömürge Çocuğunun
Türkiyesi (1963), Bir Şehitten Seslenişler (ortak çalışma-1966) ve
Saat Dokuzu Beş Geçe (1967) kitapçıklarını yayımlar.
Özker Yaşın ise Mehmetçik Kıbrıs'ta
(1960), Babil Daha Uzakta (1963), Atatürk'e Saygı Duruşu (1963),
Karılı Kıbrıs (1964) ve Oğlum Savaşa Mektuplar (1965)
kitap-çıklarıyla şiir çalışmalarını sürdürür.
1962 yılında
Kıbrıs Türk Sanatçılar Ocağı'nı kurup ilk başkanı olan
Oktay Öksüzoğlu, şiir etkinliklerini Erdoğan Saraçoğlu'yla ortaklaşa
Kıtlık Tarlaları (1965) ve Oydaşlar (1966) adlı kitapçıklarla
sürdürmeye devam eder. Limasol'da ise Kenan Salih İnatçı, Millî
bilinci ayakta tutmak için şiir kitapçıklarından Mücahit (1965) ve
İlham'ı (1965) yayımlar.
Dillirga'yı (Erenköy)
konu edinen yazarlarımızın/şairlerimizin yanı sıra orada bulunan
öğrenci-savaşçılar ela kendi yaşamlarını, iç dünyalarını,
özlemlerini dizelere/yazılara dökmüşlerdir. Bunlardan örnek olarak
Hüseyin Laptalı'nın Erenköy Sürgünleri (1966) ve Raşit R.
Şoföroğlu'nun Harb Akşamları (1967) verilebilir. Yine, Erenköy
mücahitlerinden Erol Tevfik'in Erenköy'de Akşam'ı; Ali
Ertuğ-rul'un Senin İçin Kıbrısım'ı; Hünalp Ali'nin Erenköy Marşı,
Alkan Şefik'in aynı adı taşıyan şiiri, İsmet Dağlar'ın Önce
İstiklal'i, Sıdkı Bilmen'in Erenköy Santralı, Hüseyin Gazi'nin
Erenköy Geceleri, Âdil Alkan'ın Ümitler Dünyası... bir umudun, bir
özlemin ve düş kırıklıklarının yansımalarıdır. Kıbrıs şehitlerinin
âdeta simgesi sayılan Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel hakkında da gerek
Kıbrıs ve gerekse Türkiye'de pek çok şiir yazılmıştır. Bu şairler
arasında Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Arif Nihat
Asya gibi ünlüler de vardı (Bkz. Şiirlerle Kutsal Savaş ve
Direnişimiz, Hasan Şefik Altay, Lefkoşa 1971, 38. s.) ' ' .
Lefkoşalı Konur
Alp (Onur Mustafa), Beşparmaklar'daki
mücahitlik günlerinin esintisiyle oluşturduğu anı-öykü kitabı
Kıbrıs Anemonları'nda (1966), Kanlı Noel sonrası mücahitleriyle
savaş ortamındaki halkın yaşamlarından ilginç kesitler verir.
Aşkıma İthaf (1969) adlı bir de romanı vardır. İkinci bir anı-öykü
kitabı da gazeteci Eşref (Nidai) Çetinel'in kaleminden çıkma:
Küçük Dünya (1967). Çetinel, bir avuç Kıbrıs Türk halkının
yaşamına psikolojik yaklaşımlarla irdelemeler getirir; bu bir avuç
halkın yazgısında dış güçlerin etken olmasından duyduğu
rahatsızlığı vurgular. Ama, yine de hayatın sürdürülmesi için bir
umuda olan gereksemenin bilincindedir ve de onu hep canlı tutar.
1967 yılının
Kasım ayına gelindiğinde küçük küçük barınma merkezlerinde
birbirlerinden, Türkiye'den ve dünyadan kopuk bir yaşamın olumsuz
koşulları sürdürülüyordu. Ama, Erenköy'de hızlarını alamayan
saldırganlar bu kez 15 Kasım'da Larnaka ilçesine bağlı Ge-çitkale
ve Boğaziçi köylerine yüklenecekler; ancak, Türkiye'nin, son çare
olarak, savaşı dahi göze alacak bir tavır takındığının kesin kez
anlaşılması üzerine geri çekilecek, göstermelik dahi olsa bir tür
'yumuşama' politikası sürecine gireceklerdi. Bu saldırı
dolayısıyla yaralı ve yaşlı bir mücahidin üzerine benzin dökülüp
yakılması olayı, Ümit Yaşar Oğuzcan'a 'Geçitkaleli Mehmet Emin
Destam'nı yazdırtmıştır. (Bkz. a.g.e., 49-51.ss.)
1960'lı yıllarda
Lefkoşa'da 15'i aşkın dergi yayımlanır; ama bunların tümü de -kötü
koşullar yüzünden- kı-1 sa ömürlü olur. Aralarında 1-2 sayıdan
sonra kapananlar bile vardı. En uzun ömürlü olanlar, Şölen (l
Aralık 1961, 6 sayı); Topal (Ekim 1965, 5-6 sayı); Yakın (Kasım
1965, 7-8 sayı); Kültür (Aralık 1966, 6-7 sayı) ve Hafta'dır (l
Kasım 1967'cle başlar bir süre yayımlanır.)
Limasol'da ise 15
Mart 1965'te çıkarılan Kaynak dergisi 30 sayı kadar sürmüştür.
Yanı sıra, kısa ömürlü Süzgeç ve Salkım dergileri de vardı.
Baf'ta teksir
halinde yayımlanan Bucak dergisi ise 3 yıl sürer (Bkz. Tarihin
Tozlu Sayfalarındaki Kültür-Sanat Dergilerimiz, Sevgül Uludağ,
Yenidüzen gazetesi, Lefkoşa, 24.08.1982-08.02.1983).
1950'li yılların
ikinci yarısından itibaren insan sevgisi yüklü dizelerle
nostaljiyi, sevdayı dile getiren, yalın söylemli şiirleriyle
dikkati çeken Kâmil Özay da bu on yılda eserlerini yayımlamaya
başlar: Bir Çift Göz Ağlıyor Gecede, 1965, düzyazılar; Aşk
Damlacıkları, 1'965, şiirler; Bir Kişi, 1966, öyküler.
Aşkın seyir
defterini tutan, gerçek bir Lefkoşa sevdalısı
Mehmet Levent'e ait şiir
kitaplarının arka arkaya sıralandığını görürüz: Sessizlik, 1963;
Erenköy Mektubu, 1965; Bir Uçtan Bir Uca, 1965, şiirler: Bir Kişi,
1966, Öyküler.
Bu on yılda
yayımlanan şiir kitapları arasında, "soyut-somut kavramlarının
kesiştiği yerde şiirsel düşüncelere renk katmak da güzeldir" diyen
Osman Güvenir'in Bitmeyen Dua'sı (1966) da var.
On yılın
sonlarına doğru genç bir kalemden bir romanın yayımlandığını
görürüz: Aşkıma İthaf (1969). Zeki Ali bu ilk eserinin
yayımlandığı günlerde henüz bir lise öğrencisi idi. Ondan sonra
yirmi yıl kadar Kanada'nın Toronto kentinde kaldığı sürece
edebiyattan kopmayacak ve gerek vatandan uzak olduğu yıllarda,
gerekse kesin dönüş (1992) yaptıktan sonra kitap üretmeye devam
edecekti.
Bu on yılın
başlarında (16.4.1960) yani birinci etkinlikten (I. Demet) 8 yıl
sonra şairler bir kez daha Lef-koşa'da bir şiir gecesinde
buluşacaklar ve okunan şiirleri bir güldestede toplayacaklardı.
Katılan 14 şair arasından 4'ü Kıbrıs'ta görev yapmakta olan Arif
Nihad Asya, Halid Akarca, Mehmed Öner ve Lütfı Gülsen gibi
Türkiyeli öğretmenlerdi (Bkz. ikinci Demet, Şiir Gecesi Hatırası,
Halk Eğitimi Bürosu Yayını, Lefkoşa 1960.)
Osman Türkay şiir çevirileriyle de
tanınmıştır. İngiliz şairi T. S. Eli-ot'tan seçtikleri İstanbul'da
Yeditepe Yayınları arasında çıkmıştır: T. S. Eli-ot (Seçilmiş
Şiirler-1965). Onu, yine Yeditepe Yayınlarından Uyurgezer (1969)
sür kitabı izlemiştir.
- Şiire kendi
yaşıtlarının yolunda başlayan Mehmet Kansu
(1938) geçen on yılın sonlarına doğru yükseköğrenim için gittiği
Ankara'da soyut şiir akımıyla karşılaşır ve şiir çizgisinde bir
dönüşüm başlar. İlk şiir kitapçığı İkinin Yaşamı (1960),
Fikret Demirağ'la or-taklaşadır. Onu
Piramit Acısı (1962) izler. Ancak, 1963 Noeü'yle Kıbrıs'ın içine
düştüğü ortamda bu çizgiyi sürdüremeyecek, ama sırf tuttuğu yolda
bir 'devamlılığı' sağlayabilmek için 1963 öncesi yazdıklarından 11
şiiri Direniş'ten Önce (1968) adlı kitapçıkta toplayacaktı. Şimdi
artık onun için 'Kutsal Direniş' savaşımız ön plandadır ve de
arada, bu hislerle Bir Mücahit (1965) monologunu yazar.
- Mehmet Kansu ve
İlhan Tezel'le 1960 yılında ortaklaşa yayımladıkları İkinin Yaşamı
ve Tutku'da soyut şiire özenen Fikret Demirağ da daha sonraları
şiirlerine toplumsal ve yerel öğeleri de katarak şiirin uzun
yolcuğuna başlayacaktı. Esperanza (1962), Açar Yörüngeler Çiçeği
(1963), Aşkımızın Şarkıları (1965), Kısa Şiirler Durağı (1968) bu
on yılda yayımladığı kitaplardır.
- Dizeleriyle
kendisini bu on yılda genç kuşak arasında kabul ettiren Kaya Çanca
ilk kitabı Y. Sokağı'nı 1968'de yayımlar. Genç yaşında ölümü umut
kırıklığına neden olmuştur.
-
Kutlu Adalı kitap yayımlamaya bu on yılda
başlar: Köy Raporları (1961, 1962, 1963); Dağarcık (1963-folklorik
gezi yazıları); Söyleşi (1968-savaş içindeki yaşamdan kesitler);
Çirkin Politikacı Pof (1969-toplumsal eleştiri); Hayvanistan
(1969-mizah); Köprü (1969-oyun).
- Kıbrıs Türk
toplumunun ilk halkbilimi araştırmacısı
Mahmut İslamoğlu'nun ilk
kitabı Kıbrıs Türk Folkloru 1969 yılında yayımlanır. İslamoğlu,
yanı sıra, taşlama tarzındaki şiirleriyle de tanınmaktadır.
|
